Gevolgen van roken

Bijna 9 %van de Nederlandse vrouwen rookt de gehele zwangerschap door. Dit percentage is onder laag opgeleide vrouwen zelfs 22%. Roken in de zwangerschap is schadelijk: kinderen van wie de moeder rookte, hebben later meer kans op wiegendood, ADHD, obesitas en gaan vaker zelf roken.

Nicotine leidt tot vaatvernauwing in de placenta en koolmonoxide verdringt zuurstof. Een baby in de baarmoeder krijgt zo minder voedingsstoffen en zuurstof. Baby's van rokende moeders, worden vaker opgenomen in de couveuse en hebben een hoger risico op overlijden. Dit effect is substantieel. Als alle vrouwen stoppen met roken tijdens de zwangerschap, dan daalt de babysterfte in Nederland met 10%. Er overlijden dan 60 minder baby's per jaar.

Roken tijdens de zwangerschap leidt tot een:

• grotere kans op een miskraam
• gemiddeld lager geboortegewicht
• verhoogde kans op vroeggeboorte
• verhoogde kans op aangeboren afwijkingen
• verhoogd risico op sterfte rond de geboorte en wiegendood

In de Factsheet Roken tijdens de zwangerschap kunt u meer achtergrondinformatie lezen over de schadelijke gevolgen van roken tijdens de zwangerschap.

Handreiking stoppen met roken

Wanneer de verschillende zorgverleners hun beleid op elkaar afstemmen, is de stoppen-met-rokenbegeleidng het meest effectief.Wanneer u roken en tabaksverslaving in uw VSV wilt bespreken kunt u gebruik maken van de Handreiking Stoppen met roken binnen de verloskundigenpraktijk, afdeling gynaecologie/verloskunde of het VSV.

V-MIS

Sinds 2001 kunnen verloskundigen gebruik maken van de V-MIS (Verloskundigen minimale interventie strategie) bij de begeleiding van rokende zwangere vrouwen. Dit is een stoppen-met-rokenbegeleiding die volgens 7 opeenvolgende stappen verloopt. Op de Interventiekaart V-MIS kan de verloskundige bijhouden welke stappen zijn gezet. Wanneer de V-MIS stapsgewijs wordt gevolgd, is dit een effectieve interventie. Om goed voorbereid te zijn op deze begeleiding kunnen verloskundigen de V-MIS-training volgen. Deze training wordt verzorgd door het Trimbosinstituut (www.trimbos.nl). De Inspectie voor de Gezondheidszorg stelt dat er in elke praktijk minimaal één verloskundige de V-MIS-training moet hebben gevolgd.

• Handleiding V-MIS (4 MB)

Taskforce Rookvrije Start

Op initiatief van het ministerie van VWS is in 2016 de Taskforce Rookvrije Start opgericht. Deze bestaat uit vertegenwoordigers van de beroepsverenigingen, het CPZ, het Trimbos Instituut en andere betrokkenen. Het doel van de Taskforce is om de ketenzorg voor vrouwen en partners die roken voor, in of na de zwangerschap, te versterken en de betrokkenheid van de betreffende beroepsverengingen en daarmee de zorgverleners te vergroten.

Diverse beroepsverenigingen onderschrijven het standpunt Tabaksontmoediging van de KNMG en hebben een eigen standpunt geformuleerd, waarmee zij laten zien zich hard te willen maken voor een rookvrije start voor ieder kind. De KNOV heeft in navolging hiervan een standpunt Stoppen met roken opgesteld. Kern van het standpunt is dat kinderen opgroeien in een (mee-)rookvrije omgeving. Om dit te bereiken, stimuleert de KNOV verloskundigen om rokende zwangeren te motiveren om te stoppen met roken en hen hierin te begeleiden. Daarnaast zet de KNOV zich in om verloskundigen hierin te faciliteren en motiveert zij verloskundigen om zich in te zetten als ambassadeur.

Ambassadeurs

De Taskforce Rookvrije Start stimuleert de professionals in de geboortezorg om zich op te werpen als ambassadeur Rookvrije Start. Een ambassadeur zet zich binnen de eigen organisatie en de aanwezige samenwerkingsverbanden in voor een rookvrije start. De ambassadeur fungeert als aanspreekpunt voor collega's en samenwerkingspartner en informeert hen over nieuwe ontwikkelingen. De ambassadeur spant zich in om het onderwerp op de agenda van de samenwerkingsverbanden te zetten en motiveert en stimuleert collega's.

De ambassadeurs worden ondersteund door de Taskforce met:

• Gratis toegang tot de e-learning Rookvrije start
• Gratis voorlichtingsmaterialen
• Toolkit met promotiematerialen (o.a. presentatie, filmpjes, factsheets en inphographics)
• Nieuwsbrief met actualiteiten
• Gratis toegang tot een digitaal platform, met een besloten discussieruimte voor ambassadeurs

U kunt zich eenvoudig aanmelden als ambassadeur.

E-learning

De multidisciplinaire e-learning is een initiatief van de Taskforce Rookvrije Start en is bedoeld voor alle zorgverleners die gesprekken voeren met (aanstaande) ouders. De volgende onderwerpen komen onder andere op interactieve wijze aan bod:

• risico's van roken voor, tijdens en na de zwangerschap
• reageren op misvattingen
• motivatie verhogen
• doorverwijzen
• voorkomen van terugval
• ketensamenwerking

In de e-learning krijgen zorgverleners praktische handvatten en voorbeelden aangereikt. De eerste reacties op de e-learning zijn erg positief. "Ik ga nu sneller aan ouders vragen of ik met hen over roken mag praten, ik vind de drempel nu lager." En "Ik heb geleerd hoe je een open gesprek kunt voeren over (stoppen met) roken. Hoe ik met tegenwerpingen om kan gaan. Hoe ik gericht adviezen kan geven."

PROMISE

PROMISE is een gezamenlijk project van het Longfonds, het Trimbosinstituut en Pharos. Het wordt gefinancierd door Nuts-Ohra. Promise is gericht op het verbeteren van de stoppen-met-rokenbegeleiding van vrouwen met een lage sociaal economische status. Voor deze aanpak is gekozen omdat gebleken is dat de sociaal-economische gezondheidsverschillen groot zijn. Om dit te bereiken wordt de V-MIS geoptimaliseerd en meer sensitief gemaakt. Daarnaast worden elementen toegevoegd aan de stoppen-met-rokenbegeleiding. Het leren communiceren met laaggeletterden maakt deel uit van de training die zorgverleners volgen. Daarnaast leren zij gebruik te maken van een CO-meting als onderdeel van de begeleiding.

Het PROMISE-project verloopt in 4 fasen:

1. Doelgroepenonderzoek en ontwikkelen materialen
2. Implementatie in pilotregio's
3. Proces- en evaluatiestudie
4. Voorbereiding van een duurzame borging

Het project loopt van 2016 tot en met 2018. De KNOV neemt deel aan de klankbordgroep.

Pharos heeft een aantal laag opgeleide (aanstaande) moeders geïnterviewd omtrent roken en zwangerschap. In het rapport "Ik wist dat ik wilde stoppen en gewoon een goede moeder zijn" staan de zijn de uitkomsten van de interviews beschreven. Dit rapport biedt handvatten aan zorgprofessionals om de begeleiding van (aanstaande) moeders bij het stoppen met roken te verbeteren. De interviews geven inzicht in de afwegingen die moeders maken om te blijven roken en in de succesfactoren bij het stoppen met roken. In het rapport "Ik wist dat ik wilde stoppen en gewoon een goede moeder zijn' staat beschreven:

• De achterstand die de vrouwen en kinderen hebben op het gebied van gezondheid;
• De leefwereld van deze vrouwen, de voor hen belangrijke waarden en de rol die roken daarbij inneemt;
• De opspelende emoties en mentale worsteling van deze vrouwen bij het stoppen met roken in relatie tot het (aanstaande) moederschap;
• Aanknopingspunten voor een gesprek over stoppen met roken.